Wzmocnione przyswajanie tokotrienoli

Jednym z głównych czynników do rozważenia przy preparatach zawierających tokotrienole jest wchłanianie (biodostępność) oraz wydajność z jaką preparat jest kumulowany w organach (tj. bioefektywność). Badania farmakokinetyczne poprzez doustną suplementację potwierdziły, że wchłanianie tokotrienoli ze standardowych olejów jest niskie i nieregularne, bez względu na obecność alfa-tokoferolu. Sytuacja jest podobna do absorpcji innych składników bioaktywnych rozpuszczalnych w tłuszczach, które wymagają przetworzenia podczas procesów fizjologicznych i są wysoce zależne od wydzielania żółci i emulgacji w jelicie cienkim. Efektywność wchłaniania tokotrienoli zależy również od typu i ilości tłuszczów w diecie.

Przeciętne wchłanianie witaminy E z pożywienia wynosi około 40%, przy czym zależnie od rodzaju pokarmu, absorpcja może wahać się pomiędzy 20-80%. Tokoferole są rozpuszczalne w tłuszczach, dlatego wchłaniają się, tylko i wyłącznie, w ich obecności. Do prawidłowego trawienia niezbędne są dwa składniki: sok trzustkowy oraz żółć, produkowana przez wątrobę.

Pierwszy z nich zawiera enzym- lipazę trzustkową, który rozkłada duże cząsteczki tłuszczów na mniejsze fragmenty: trójglicerydy (TG) i glicerol, natomiast żółć pomaga zemulgować tłuszcz zawarty w naszym pożywieniu.

Wodne środowisko przewodu pokarmowego oraz dostarczane wraz z pokarmem tłuszcze tworzą emulsję typu o/w, czyli układ dwóch nie mieszających się ze sobą faz, przy czym faza olejowa jest rozproszona w fazie wodnej. Taki układ jest niestabilny i nie pozwala na absorpcję cennych składników pokarmowych. Wydzielane z żółcią sole kwasów żółciowych pełnią funkcję emulgatora, który ułatwia kontakt fazy wodnej i tłuszczowej. Cząsteczki emulgatora (sole kwasów żółciowych) tworzą w jelicie cienkim kuleczki (micele). Każda micela składa się z części hydrofilowej (lubiącej wodę), znajdującej się bliżej powierzchni i mającej kontakt z wodnym środowiskiem jelita oraz hydrofobowej (lubiącej tłuszcze), zlokalizowanej wewnątrz kuleczki, w której może być rozpuszczona witamina E.

Rys. 4 Transport witaminy E w organizmie

Źródło: Szymańska R. i współautorzy, ”Witamina E-metabolizm i funkcje, Czasopismo Kosmos 2009, Tom 58, str. 206

W postaci miceli tokoferole są wchłaniane przez błonę śluzową enterocytów (nabłonek jelita cienkiego), a następnie gromadzone w chylomikronach (skupiska lipidów otoczone białkową osłonką) i wydzielane do układu limfatycznego, a następnie do krwiobiegu. Wraz z prądem krwi witamina E może przenosić się do lipoprotein o wysokiej gęstości (HDL) lub być transportowana do tkanek obwodowych posiadających enzym- lipazę lipoproteinową, który rozkłada zawarte w chylomikronach trójglicerydy do wolnych kwasów tłuszczowych. Taka „uszczuplona” molekuła jest przenoszona do wątroby, gdzie białko transportujące α-tokoferol (α-TTP) preferencyjnie wiąże się z a-tokoferolem, a nie z innymi izomerami tego związku, tym samym są one natychmiast metabolizowane i wydalane wraz z żółcią lub moczem. α- tokoferol jest włączany w lipoproteiny o bardzo małej gęstości (VLDL), które mogą być wydzielane przez wątrobę do krążenia i rozprowadzane do tkanek całego organizmu. W trakcie wędrówki VLDL może podlegać przekształceniom do innych rodzajów lipoprotein (różnią się zawartością trójglicerydów i cholesterolu), w tym do LDL znanego jako tzw. „zły cholesterol”, głównego winowajcę rozwoju miażdżycy. Obecność witaminy E chroni ten rodzaj lipoprotein przed utlenieniem, co przemawia za stosowaniem α-tokoferolu w prewencji zawału serca.

Podsumowując, rozpuszczalne w tłuszczach (lipidach) substancje, takie jak tokotrienole i tokoferole, są wchłaniane tą samą drogą, co codzienne składniki pożywienia: trójglicerydy i cholesterol. Wątroba produkuje żółć w celu zemulgowania tokoferoli, włączając je do miceli razem z innymi związkami rozpuszczalnymi w tłuszczach, w celu ułatwienia absorpcji. Z tego względu obecność substancji lipidowych, które promują wytwarzanie trzustkowego enzymu – lipazy i wątrobowej żółci, jest niezbędna do wchłaniania witaminy E. Jeśli zawartość tłuszczu w diecie jest niewystarczająca lub wydzielanie żółci jest ograniczone przez stany chorobowe np. niedrożność dróg żółciowych, to absorpcja składników rozpuszczalnych w tłuszczach będzie niewłaściwa. Dodatkowo wchłanianie jest ograniczone podczas stosowania tokoferoli na czczo czy między posiłkami.

Wiadomo, że emulsje poprawiają wchłanianie leków rozpuszczalnych w lipidach. Jednak konwencjonalne emulsje nie są korzystną postacią dawkowania, ponieważ są nieporęczne i mają krótszy okres trwałości z powodu problemów ze stabilnością. W ostatnich latach obserwuje się duże zainteresowanie samoemulgującymi systemami dostarczania leków (SEDDS), ze względu na wiele zalet oferowanych przez tego rodzaju postaci, które obejmują m.in. zwiększoną biodostępność, dzięki której uzyskuje się wyższe stężenia danej substancji w osoczu.

Okazuje się, że biodostępność δ-, γ i α-tokotrienoli w oleju palmowym jest w przybliżeniu kolejno 2,7; 2,8; 1,9 razy większa w stosunku do tokotrienoli w innych mieszankach olejowych. W toku badań wykazano, że długołańcuchowe kwasy tłuszczowe > 14 atomów węgla ( są obecne w oleju palmowym), mają tendencję do zwiększania wchłaniania substancji leczniczej rozpuszczalnej w lipidach do układu limfatycznego.

Tokokienole podawane doustnie są słabo absorbowane przez jelito cienkie, ponieważ białka nośnikowe transportujące witaminę E z jelit do krwi, preferują tokoferole. Wysokie dawki tokotrienoli mogą nieznacznie zwiększać wchłanianie, ale ostatecznie białka nośnikowe ulegają nasyceniu i zmniejszają wydajność transportu. Jednakże, poprzez formułowanie tokotrienoli w wydajnym systemie dostarczania, naukowcy mogą zwiększyć ich rozpuszczalność tak, że omijają białka nośnikowe i pasywnie dyfundują przez kanały błony z jelita cienkiego do krwioobiegu, podobnie jak inne rozpuszczalne w wodzie składniki odżywcze. W 2004 r. Firma Carotech wprowadziła udoskonaloną formulację kompleksu tokotrienolu – Tocomin SupraBio® , który posiada samoemulgujący system dostarczania zwiększający wchłanianie jelitowe każdego tokotrienolu średnio o 250% w porównaniu do zwykłego ekstraktu olejowego. Tokotrienole w preparacie Tocomin SupraBio® są dobrze wchłaniane i transportowane do ważnych narządów ludzkich.